De shariazone en de val van een keizerrijk: l’histoire se répète?

Een groep islamitische fundamentalisten heeft een buitenwijk van Londen uitgeroepen tot een “shariazone”, waar de islamitische wetgeving wordt opgelegd aan allen die zich er bevinden. Het blijft op dit moment bij een aantal posters, maar de aanstichters van dit plan zijn ondubbelzinnig: “We hebben honderden, zo niet duizenden medewerkers die bereid zijn de straten te patrouilleren,” stelt hun voorman, Anjem Choudary.

Een ijzingwekkende gedachte. Tirannieke fanatici roepen hun eigen wet uit tot het enige geldende recht, en leggen het aan iedereen op – zo nodig te vuur en te zwaard. Hoe gaat de Britse regering hier op reageren? Door zich hard te maken voor de rechtsstaat en de rechtsgelijkheid die er uit voortvloeit? Of… door het maar als makke lammeren te gedogen? Als men dat laatste kiest, dan zullen ze uiteindelijk ook als lammeren naar het slachthuis geleid worden. We moeten ons daarover absoluut geen illusies maken.

Wat we nu in Engeland zien, is eerder voorgekomen. En er is ook al eerder te zwak op gereageerd, met afschuwelijke gevolgen. Concessies aan onderdrukkers. Hopen dat als je een beetje vrijheid opgeeft, je de rest mag houden. De laffe strategie van appeasement heeft nooit gewerkt: de onderdrukker neemt nooit genoegen met een beetje – zodra hij weet dat je toch niet zal vechten, neemt hij alles.

De Britten hebben dit al eerder moeten ontdekken, tot hun schade en schande. “Peace in our time,” jubelde Neville Chamberlain toen hij terugkwam uit München. Hij had die nare meneer met dat sullige snorretje mooi ingepakt! Eén member of parliament snoof minachtend toen Chamberlain die dwaze woorden sprak. Zijn naam was Winston Churchill. En we weten allemaal we dáár gelijk bleek te hebben.

De latere redder van Groot-Brittannië, die nog altijd de Greatest Briton mag heten, had geleerd van het verleden. Hij had de klassieke geschiedenis bestudeerd, en wist dat het gedogen van het kwaad alleen maar zorgt dat het groeit als een gezwel. De voorbeelden waar Churchill zijn inzicht op baseerde, lijken opvallend genoeg heel sterk op wat we nu zien in het Verenigd Koninkrijk. De val van het ooit zo machtige West-Romeinse Rijk is namelijk óók voor een belangrijke mate ingeluid door het toelaten van eigen wetgeving en rechtspraak voor minderheden.

De Romeinen hanteerden lange tijd het personaliteitsbeginsel. Dat wil zeggen: iedereen leeft naar de wetten van zijn eigen stam of volk. Dit hinderde de integratie van immigranten in de Romeinse gebieden enorm. Het maakte Rome tot een heel duidelijk voorbeeld van alles dat er mis is met doorgeschoten multiculturalisme. Buitenstaanders wilden graag buitenstaanders blijven, en spanningen in de samenleving liepen hoog op.

Bij enig conflict tussen een Romeins burger en een Germaanse immigrant was het onmogelijk om te bepalen of er nu Romeins of Germaans recht moest gelden. Er werden generaties lange vetes over uitgevochten. Pax Romana? Vergeet het maar.

Het grote gebrek aan één rechtsorde, die in gelijke mate gold voor alle ingezetenen van het Romeinse Rijk, werd uiteindelijk zelfs voor de meest blinde dwaas evident. De Romeinen stapten na lang dralen over op het territorialiteitsbeginsel: in het Romeinse Rijk zou het Romeinse recht gelden. Er was echter al té lang gedraald, zo bleek. De onaangepaste immigrantengroepen hadden nu niet bepaald de neiging om dat alsnog te doen.

Er kwamen steeds méér immigranten het Rijk binnen, golf na golf. Letterlijk hele volksstammen trokken de grens over. Als de Romeinen vanaf dag één hadden gezorgd dat immigranten zich aanpasten aan het Romeinse recht, dan waren de nieuwe immigranten snel opgenomen in de reeds geacclimatiseerde groep eerdere immigranten. Maar doordat de eerdere immigranten juist niet waren geacclimatiseerd, gebeurde het tegenovergestelde: het gevoel van separatie werd juist versterkt.

De Germanen in het West-Romeinse Rijk vormden, in flagrante strijd met het territorialititeitsbeginsel, onafhankelijke foederati. Deze stammenverbanden kenden hun eigen bestuurders, hun eigen cultuur… en hun eigen wetten. Germanen namen weliswaar cruciale posities in het Romeinse leger in, hun trouw lag in de eerste plaats bij hun “eigen volk”. Dit was het recept voor een uiterst giftig brouwsel.

Het West-Romeinse Rijk kwam uiteindelijk ten val in het jaar 476, toen de leider van de Germaanse foederati Ravenna innam en de laatste West-Romeinse keizer afzette. Deze krijgsheer, Odoacer genaamd, verklaarde zichzelf daarop tot koning van Italië. Het West-Romeinse rijk was ten einde, en de minderheid had met geweld de macht gegrepen. De staatsgreep van Odoacer geldt als het begin van de donkere middeleeuwen.

Het is een bijzonder saillant detail dat de Romeinse elite de staatsgreep van Odoacer van harte steunde. Ze verwachtten daarvoor rijkelijk beloond te worden, met smeergeld en met macht. Een aantal van hen werd dat ook, maar er waren er ook velen de Odoacer toch niet zo wisten te bekoren: met hen werd genadeloos afgerekend.

De vergelijking met de huidige situatie behoeft geen nadere specificatie. Maar wie het idee koestert dat aparte groepen ook onder aparte wetten zouden moeten (mogen) vallen, zou er verstandig aan doen om de geschiedenis nog eens goed te bestuderen. Vooral degenen die denken er wel van te kunnen profiteren als er een multiculturele apartheid in de hand wordt gewerkt, moeten nog eens goed nalezen hoe het afliep met veel van de senatoren die Odoacer zo graag steunden.

Een juridische apartheid, zo toont ons de Romeinse geschiedenis, leidt tot een schisma in de samenleving. Er ontstaat een vorm van onzekerheid en wanorde, waarin de sterkste de macht zal grijpen. Denk niet dat dit in het vreedzame en stabiele Europa niet kan gebeuren: de Romeinen dachten óók dat het in hun vreedzame en stabiele Rijk niet kon gebeuren. En toch gebeurde het, omdat men het onheil pas herkende toen het te laat was. We moeten deze les van de geschiedenis nooit vergeten, want anders kunnen we er zeker van zijn dat de geschiedenis zich zal herhalen.